Wyczynowe i amatorskie uprawianie sportu ma istotny wpływ na organizm człowieka i jego funkcjonowanie. W przypadku sportowców, którzy intensywnie trenują, dochodzi do zmian wartości parametrów fizjologicznych i metabolicznych. W artykule podpowiadamy, dlaczego, kiedy i jakie badania krwi i moczu warto wykonać u osób aktywnych fizycznie.
Dlaczego sportowcy powinni regularnie się badać?
Wysiłek fizyczny, szczególnie ten regularny, ma bezpośredni wpływ na wiele parametrów biochemicznych organizmu oznaczanych we krwi i moczu. Na podstawie ich wartości można dokonać oceny ogólnego stanu zdrowia, prowadzonej diety i zmian adaptacyjnych związanych z treningiem. Oprócz tego badania laboratoryjne umożliwiają ocenę biologicznego potencjału, pozwalają monitorować ewentualnie przeciążenie i przetrenowanie.
Aktywny fizycznie człowiek może poddać się podstawowej lub rozszerzonej diagnostyce zależnie od rodzaju treningu. Gotowe zestawy badań sportowych znajdziesz pod linkiem: https://alabsport.pl/pakiety
Badania krwi dla sportowców – jaki jest ich cel?
Monitorowanie parametrów powiązanych bezpośrednio z aktywnością fizyczną pozwala na ochronę zdrowia i poprawę wydolności fizycznej. Szczególne znaczenie ma również ich wpływ na uzyskiwane wyniki sportowe.
Jakie laboratoryjne badania sportowe wykonuje się u osób regularnie trenujących?
U osób ćwiczących przeprowadza się zróżnicowane badania, które oceniają m.in. gospodarkę węglowodanową i lipidową organizmu. Znaczenie dla sportowców mają również poszczególne parametry krwi związane z morfologią obwodową, a także gospodarką żelazową .
Badania laboratoryjne wykorzystywane w sporcie można podzielić na kilka grup. Są to badania oceniające:
- ogólny stan zdrowia, np. w ramach badań okresowych;
- dietę, np. pomagają stwierdzić niedobory pokarmowe, w tym witamin i/lub minerałów;
- intensywność wysiłku fizycznego;
- uszkodzenie mięśni szkieletowych;
- przetrenowanie;
- nawodnienie organizmu.
Warto zauważyć, że źle dobrany trening może mieć niekorzystny wpływ na organizm – w skrajnych przypadkach wręcz destrukcyjny na serce i krążenie, stawy, kości, mięśnie oraz inne narządy.
Ogólne badania laboratoryjne sportowców
Sportowcy amatorzy i zawodowcy w ramach badań ogólnych decydują się zazwyczaj na wykonanie:
- morfologii krwi obwodowej z rozmazem (wyróżnia się w niej między innymi badanie ilościowe dotyczące poszczególnych składników krwi – erytrocytów, leukocytów, płytek krwi; wskaźniki czerwonokrwinkowe – ocenę stężenia hemoglobiny, hematokryt; wskaźniki trombocytarne);
- odczyn Bierniackiego (obniżone OBmoże wystąpić przy stosowaniu preparatów anabolicznych);
- CRP (wzrost stężenia tego parametru może świadczyć o istnieniu stanu zapalnego w organizmie).
W ramach oceny zdrowia wykorzystuje się również badanie ogólne moczu, które jest badaniem pomocniczym w diagnostyce chorób nerek. W ramach badania ogólnego moczu sprawdza się między innymi np. cechy fizyczne (barwę, przejrzystość, odczyn, ciężar właściwy), jak i chemiczne moczu (np. poziom glukozy, białka, bilirubiny, urobilinogenu, hemoglobiny, mioglobiny). Mikroskopowe badanie osadu moczu jest z kolei istotne przy diagnostyce mioglobinurii.
Badania sportowe i odżywianie
W ramach oceny sposobu odżywiania wykonuje się m.in. oznaczenia:
- stężenia glukozy;
- lipidogramu;
- białka całkowitego;
- witamin (E, K, B12 i B9);
- minerałów (wapń i magnez).
Istotna jest również ocena gospodarki żelazowej, w której znaczenie ma stężenie tego pierwiastka, TIBC (całkowita zdolność wiązania żelaza), a także stężenia ferrytyny i transferyny.
Inne badania laboratoryjne sportowców
Inne parametry sprawdzane u sportowców ukierunkowane są na kontrolę funkcji różnych układów i/lub narządów. Bada się m.in.:
- czynność nerek i wątroby, np. stężenie kreatyniny, mocznika, kwasu moczowego, enzymów ALAT, ASPAT, GGTP;
- gospodarkę węglowodanową, np. stężenie glukozy, HbA1C, insuliny;
- gospodarkę lipidową, np. poziom cholesterolu całkowitego, LDL i HDL, trójglicerydów;
- gospodarkę białkową, np. ilość białka całkowitego;
- gospodarkę wapniowo-fosforanową, np. zawartość wapnia całkowitego, fosforu, witaminy D3;
- elektrolity, np. stężenie sodu, potasu i chloru;
- parametry układu endokrynologicznego – w tym na przykład stężenie hormonów tarczycy;
- wskaźniki uszkodzenia mięśni.
Warto pamiętać, że sportowcy są również narażeni na infekcje wirusowe. Ich również obowiązuje wykonywanie badań diagnostycznych mogących świadczyć o zachorowaniu na WZW B i C, a także o nosicielstwie HIV. Ma to szczególne znaczenie w sportach kontaktowych, np. sztukach walki.
Regularnie wykonywanie badań przez sportowca amatora i zawodowca mają na celu monitorowanie stanu zdrowia. Ich systematyczne wykonywanie może wesprzeć wyniki i osiągi oraz poprawić wydolność fizyczną. Mogą być pomocne w modyfikacji diety i podjęcia dalszej diagnostyki, mimo braku bezpośrednich objawów np. przetrenowania. W pakiecie badań dla sportowców znajdują się parametry oceniające m.in. procesy metaboliczne, a także badania oceniające funkcjonowanie wielu układów, w tym nerek.
Bibliografia:
- Cięszczyk P (2023) Biochemia sportowa, Warszawa: PZWL
- Krenc Z (2024) Medycyna sportów walki – Fizjologia wysiłku, diagnostyka, traumatologia i żywienie, Warszawa: PZWL
—
Artykuł sponsorowany
